Deze spoorlijn is inmiddels (vrijwel) geheel
opgebroken. Dit fotoverslag beschrijft de situatie in 2006.
Het Friese stadje Franeker ("Frjentsjer" in de lokale taal) ligt aan de
oudste spoorlijn van Noord-Nederland, de spoorlijn Harlingen Haven - Leeuwarden. Ondanks
dat er op deze lijn geen enkel goederenvervoer meer plaatsvindt, liggen er nog diverse in
onbruik geraakte sporen.
In dit verslag richten we ons op de oostkant van Franeker. Ook aan de westkant heeft
Franeker een industrielijntje gehad, dat echter verdwenen is. Op de bovenstaande kaart is
ook een duidelijk herkenbare spoordijk richting het zuidwesten te herkennen; dit betreft
een oude tramlijn. De foto's in dit fotoverslag zijn gemaakt in mei 2006.
We beginnen deze verkenning op het station van Franeker.
Het station van Franeker heeft 2 sporen met eilandperron ertussen. Aan de oostzijde
(richting Leeuwarden dus) ligt even voorbij het einde van het perron een overweg. Het
witte vierkante bord met een 6 naast het spoor geeft aan dat de maximumsnelheid hier 60
km/uur is, in verband met het wissel even verderop.
Direct valt op dat sein 1130 een losse lamp onder het normale sein heeft. Dit is een witte
lamp die behoort bij het seinbeeld "vrijgave rangeren". Als dit seinbeeld is
geactiveerd dooft het normale sein en gaat de witte lamp branden. Het sein kan dan worden
gepasseerd ten behoeve van rangeren, waarbij de wissels ook ter plekke bedient worden. Het
rangeerdeel mag over het hoofdspoor rijden tot aan het bord met een R erop, wat
rangeergrens betekent. Dit bord staat ruim een halve kilometer verderop nabij de
"inrijder". Op de foto zien we rechts van het sein een blauw kastje op een paal
langs het spoor.
Sterker nog, het zijn twee sleutelkastjes. Op het linkerkastje staat
"Herroepen Sein 1130" en op rechterkastje "Draaien als licht brandt Sein
1130". Met dit kastje kan een rijweg voorbij het sein naar Dronrijp worden ingesteld.
Dit heeft te maken met de eenvoudige beveiliging die op de spoorlijnen van Leeuwarden naar
Harlingen en Stavoren aanwezig is: de machinist steekt zijn sleutel in het kastje en stelt
daarmee een rijweg naar het volgende station in, waar ook weer sleutelkastjes staan om een
rijweg in te stellen. Ook op het perron staan deze kastjes, die daar door de
Arriva-treinen worden gebruikt. Hoe de vrijgave rangeren hier kan worden geactiveerd is
mij nog niet duidelijk, maar ik vermoed via één van de vele kastjes.
Zo'n honderd meter voorbij de overweg ligt een wissel voor 60-km/uur. De groene driehoek
met 10 geeft aan dat vanaf daar de baanvaksnelheid 100 kilometer per uur is. Weer een paar
meter verder is een (vergrendeld) handwissel te zien dat toegang geeft tot het
industrielijntje. Ook het wissel op de voorgrond moet handmatig bediend kunnen worden
(anders is omlopen niet mogelijk), ik vermoed via het kleine kastje op de paal naast de
wissel die op bovenstaande foto nagenoeg samenvalt met de paal van het snelheidsbord. Ook
bijna niet te zien is een stop-ontspoorblok net voorbij het wissel.
Op deze foto van Nico Lollinga is goed het aansluitwissel te zien.
Na het wissel buigt het industriespoor met een boog naar links af, langs een muur van
kratten. Op bovenstaande foto is het stop-ontspoorblok goed te zien, met rechts daarvan
een telefoonkast. Het kastje op de paal in het midden van de foto is allicht om de
vrijgave rangeren te activeren. (Foto: Nico Lollinga)
Vervolgens steekt het spoor het terrein van een bedrijf schuin over, richting enkele
industriële opslagtanks bij een wit hek. (Foto: Nico Lollinga)
Van de andere kant van het hek, terugkijkend richting het hoofdspoor. Op de achtergrond
weer de eerdergenoemde kratten. Na de verharding buigt het spoor weer terug naar rechts.
Vervolgens loopt het spoor door het witte hek dat rond het bedrijfsterrein staat.
Na het hek buigt het spoor verder naar rechts en komt daarmee langs de openabare weg te
liggen.
Bijna direct daarna slingert het spoor naar de andere kant van de weg.
Het spoor komt in de verharde strook tussen de weg en een magazijn te liggen.
Na zo'n 200 meter is het echter al afgelopen: het spoor eindigt in een vervallen stootjuk.
Het industriespoortje in Franeker heeft dus een beperkte lengte, bij elkaar ruim een
halve kilometer. Het spoor is zo op het oog nog gewoon bereikbaar, al is het inmiddels
vele jaren geleden dat hier voor het laatst een trein is geweest. Volgens een tekening op
de site sporenplan.nl zou de stamlijn zich in twee doodlopende spoortjes moeten splitsen,
maar ik heb nergens een wissel en ander spoor aangetroffen.
Met dank aan Nico Lollinga, voor de foto's van het aansluitwissel en de directe
omgeving!
