Franeker (stamlijn Oost)
Let op! Deze spoorlijn is inmiddels (vrijwel) geheel opgebroken.
Dit fotoverslag beschrijft de situatie in 2006.

Het Friese stadje Franeker ("Frjentsjer" in de lokale taal) ligt aan de oudste spoorlijn van Noord-Nederland, de spoorlijn Harlingen Haven - Leeuwarden. Ondanks dat er op deze lijn geen enkel goederenvervoer meer plaatsvindt, liggen er nog diverse in onbruik geraakte sporen.


In dit verslag richten we ons op de oostkant van Franeker. Ook aan de westkant heeft Franeker een industrielijntje gehad, dat echter verdwenen is. Op de bovenstaande kaart is ook een duidelijk herkenbare spoordijk richting het zuidwesten te herkennen; dit betreft een oude tramlijn. De foto's in dit fotoverslag zijn gemaakt in mei 2006.

We beginnen deze verkenning op het station van Franeker.


Het station van Franeker heeft 2 sporen met eilandperron ertussen. Aan de oostzijde (richting Leeuwarden dus) ligt even voorbij het einde van het perron een overweg. Het witte vierkante bord met een 6 naast het spoor geeft aan dat de maximumsnelheid hier 60 km/uur is, in verband met het wissel even verderop.


Direct valt op dat sein 1130 een losse lamp onder het normale sein heeft. Dit is een witte lamp die behoort bij het seinbeeld "vrijgave rangeren". Als dit seinbeeld is geactiveerd dooft het normale sein en gaat de witte lamp branden. Het sein kan dan worden gepasseerd ten behoeve van rangeren, waarbij de wissels ook ter plekke bedient worden. Het rangeerdeel mag over het hoofdspoor rijden tot aan het bord met een R erop, wat rangeergrens betekent. Dit bord staat ruim een halve kilometer verderop nabij de "inrijder". Op de foto zien we rechts van het sein een blauw kastje op een paal langs het spoor.


Sterker nog, het zijn twee sleutelkastjes. Op het linkerkastje staat "Herroepen Sein 1130" en op rechterkastje "Draaien als licht brandt Sein 1130". Met dit kastje kan een rijweg voorbij het sein naar Dronrijp worden ingesteld. Dit heeft te maken met de eenvoudige beveiliging die op de spoorlijnen van Leeuwarden naar Harlingen en Stavoren aanwezig is: de machinist steekt zijn sleutel in het kastje en stelt daarmee een rijweg naar het volgende station in, waar ook weer sleutelkastjes staan om een rijweg in te stellen. Ook op het perron staan deze kastjes, die daar door de Arriva-treinen worden gebruikt. Hoe de vrijgave rangeren hier kan worden geactiveerd is mij nog niet duidelijk, maar ik vermoed via één van de vele kastjes.


Zo'n honderd meter voorbij de overweg ligt een wissel voor 60-km/uur. De groene driehoek met 10 geeft aan dat vanaf daar de baanvaksnelheid 100 kilometer per uur is. Weer een paar meter verder is een (vergrendeld) handwissel te zien dat toegang geeft tot het industrielijntje. Ook het wissel op de voorgrond moet handmatig bediend kunnen worden (anders is omlopen niet mogelijk), ik vermoed via het kleine kastje op de paal naast de wissel die op bovenstaande foto nagenoeg samenvalt met de paal van het snelheidsbord. Ook bijna niet te zien is een stop-ontspoorblok net voorbij het wissel.

franeker1382nico.jpg (66034 bytes)
Op deze foto van Nico Lollinga is goed het aansluitwissel te zien.

franeker1470nico.jpg (86040 bytes)
Na het wissel buigt het industriespoor met een boog naar links af, langs een muur van kratten. Op bovenstaande foto is het stop-ontspoorblok goed te zien, met rechts daarvan een telefoonkast. Het kastje op de paal in het midden van de foto is allicht om de vrijgave rangeren te activeren. (Foto: Nico Lollinga)

franeker1473nico.jpg (66200 bytes)
Vervolgens steekt het spoor het terrein van een bedrijf schuin over, richting enkele industriële opslagtanks bij een wit hek. (Foto: Nico Lollinga)


Van de andere kant van het hek, terugkijkend richting het hoofdspoor. Op de achtergrond weer de eerdergenoemde kratten. Na de verharding buigt het spoor weer terug naar rechts.


Vervolgens loopt het spoor door het witte hek dat rond het bedrijfsterrein staat.


Na het hek buigt het spoor verder naar rechts en komt daarmee langs de openabare weg te liggen.


Bijna direct daarna slingert het spoor naar de andere kant van de weg.


Het spoor komt in de verharde strook tussen de weg en een magazijn te liggen.


Na zo'n 200 meter is het echter al afgelopen: het spoor eindigt in een vervallen stootjuk.

Het industriespoortje in Franeker heeft dus een beperkte lengte, bij elkaar ruim een halve kilometer. Het spoor is zo op het oog nog gewoon bereikbaar, al is het inmiddels vele jaren geleden dat hier voor het laatst een trein is geweest. Volgens een tekening op de site sporenplan.nl zou de stamlijn zich in twee doodlopende spoortjes moeten splitsen, maar ik heb nergens een wissel en ander spoor aangetroffen.

Met dank aan Nico Lollinga, voor de foto's van het aansluitwissel en de directe omgeving!

Nieuwsberichten over deze spoorlijn:
- Franeker stamlijn Oost grotendeels opgebroken (10 april 2008)

Aanvullingen, opmerkingen, suggesties? Mail!

Terug naar het overzicht van fotoverslagen


Copyright 2006, Arthur Kamminga. Alle rechten voorbehouden.